روز گذشته رئیس اقلیم کردستان عراق به دعوت مجمع گفت‌وگوی تهران برای دیدار با مقامات ایرانی و شرکت در این نشست رسمی به تهران سفر کرد. محور اصلی اظهارات بارزانی در این مجمع، روابط امنیتی و همکاری با ایران بود. او ضمن اشاره به کمک‌های جمهوری اسلامی به عراق در جنگ با داعش، تأکید کرد: «خاک اقلیم کردستان هرگز منشأ خطری برای ایران نبوده و نخواهد بود.» به عبارت دیگر، بارزانی تصریح کرد که دولت اقلیم اجازه نخواهد داد قلمرو آن به منبع تهدیدی علیه همسایگانش به‌ویژه ایران تبدیل شود. این موضع او برخلاف پافشاری‌های گذشته، نشانگر تعهد آشکار اربیل به حفظ ثبات مرزها و همکاری امنیتی با تهران است.
 پیش‌زمینه امنیتی و توافق‌نامه‌های ایران-عراق
اظهارات اخیر بارزانی باید در چارچوب روند طولانی مقابله با گروه‌های مسلح در مناطق مرزی عراق درک شود. در زمستان سال گذشته و اوایل سال جاری، تهران و بغداد یک توافق امنیتی مهم را امضا کردند که صراحتا منعکس‌کننده خواسته ایران برای حذف تهدیدهای مسلحانه از خاک عراق بود. طبق این توافق‌نامه، دولت مرکزی عراق متعهد شد اجازه ندهد خاک آن منطقه به سکویی برای حمله به ایران تبدیل شود.  بنابر گزارش‌ها، دولت و نهادهای امنیتی اقلیم کردستان نیز به اجرای این توافق متعهد شده‌اند. طی ماه‌های اخیر، مقامات اقلیم کردستان به همراه دولت مرکزی بغداد، اقدام به تخلیه پایگاه‌های گروه‌های کرد معارض نزدیک مرز ایران کرده و آنان را به اردوگاه‌هایی دور از نوار مرزی منتقل کرده‌اند. همچنین شورای عالی امنیت ملی عراق به تازگی فعالیت تمامی احزاب و گروه‌های ضدایرانی در خاک این کشور به‌ویژه در اقلیم کردستان را ممنوع اعلام کرد.
دستور اجرایی صادرشده از دفتر نخست‌وزیر عراق شامل بستن دفاتر این گروه‌ها و جلوگیری از هر نوع فعالیت سیاسی و نظامی آنان است.
اجرای این دستور نیز به نهادهای امنیتی، اداره گذرگاه‌های مرزی و دولت اقلیم کردستان ابلاغ شده است. در این شرایط، نیروهای مرزبانی و امنیتی عراق کنترل مواضع سابق این گروه‌ها را برعهده گرفته و بسیاری از معارضان کرد را به اردوگاه «سورداش» در استان سلیمانیه منتقل کرده‌اند.
آن‌گونه که منابع خبری ایران گزارش داده‌اند، این اقدامات عملا مانع دسترسی عملیاتی این گروه‌ها به نوار مرزی ایران شده و نفوذ آن‌ها را به داخل کشور غیرممکن کرده است. بنابراین، موضع جدید بارزانی را می‌توان بخشی از تعهدات امنیتی مشترک دانست که طی ماه‌های اخیر به همت بغداد و اربیل به اجرا درآمده است.
به سخن دیگر، اظهارنظر او در مجمع تهران بیشتر نشانه‌ای از ادامه روند هماهنگی‌های امنیتی با ایران و بغداد است تا یک عقب‌نشینی ناگهانی در سیاست اقلیم. در واقع، پیش از این نیز مقامات اقلیم کردستان اعلام کرده بودند که برای صیانت از روابط سیاسی و اقتصادی گسترده با ایران، آماده همکاری در خلع سلاح و جابه‌جایی گروه‌های مسلح در مرزها هستند.
 
ضرب‌الاجلی که جواب گرفت
در ماه‌های منتهی به سفر بارزانی، جمهوری اسلامی ایران چندین بار ضرب‌الاجل‌هایی را برای اقلیم کردستان و دولت عراق تعیین کرد. مسئولان عراقی هم در این مقطع اعلام کردند که این گروه‌ها باید سلاح‌های خود را تحویل داده و به اردوگاه خاصی در عمق کردستان منتقل شوند. در پی این اقدامات، شورای امنیت ملی عراق رسما همه فعالیت‌های سیاسی، نظامی و رسانه‌ای گروهک‌های معارض ایران را ممنوع کرد. دستورات جدید شامل تعطیل کردن دفاترشان و جلوگیری از استفاده از خاک عراق برای تهدید ایران بود. نیروهای امنیتی عراق گزارش دادند که حزب‌های معارض ایرانی به مرزها نزدیک نبودند و هم‌اکنون به اردوگاه‌هایی دور از مرز منتقل شده و خلع سلاح شده‌اند. این تحولات با استقبال رسمی تهران مواجه شد؛ مقامات دیپلماتیک ایران صراحتا همکاری بغداد و اربیل را برای تأمین امنیت مرزها ستود و اعلام کرد که تهران مصمم به اجرای کامل توافق امنیتی است بنابراین می‌توان گفت که فشارهای دیپلماتیک و امنیتی ایران تا حد زیادی به بار نشسته و پایبندی عراق به تعهداتش نتیجه ملموسی داشته است. اعمال ضرب‌الاجل‌ها و سپس بیانیه‌های رسمی عراقی مبنی بر ممنوعیت اقدامات ضدایرانی، همگی نشانه‌هایی از همکاری قدرتمند بغداد و اربیل با تهران در موضوع امنیت مرزها هستند. این روند نشان‌دهنده اراده مشترک تهران و بغداد برای پایان دادن به وضعیت «تهدید‌زا» بوده است.
 
وضعیت امنیتی مرزهای غربی ایران
بر اساس گزارش‌ها، انتقال گروه‌های کرد معارض به اردوگاه‌های دورتر و خلع سلاح آن‌ها باعث شده عملا امکان هرگونه تحرک نظامی یا نفوذ به خاک ایران از مجاورت مرز بسیار دشوار شود. مقامات عراقی نیز تأیید کرده‌اند که هم‌اکنون کنترل کامل مرزها به دست نیروهای امنیتی خودشان است و بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد هیچ پایگاه فعال نزدیک مرز باقی نمانده است.
علاوه بر این، منابع ایرانی می‌گویند این تحولات زمینه را برای ثبات پایدار و ارتقای سطح امنیت در مرزها فراهم کرده است. فرماندهان سپاه تأکید کرده‌اند که با انتقال گروه‌های معارض به مناطق دوردست و انسداد گذرگاه‌های غیررسمی، امنیت نوار مرزی تقویت شده و اکنون شرایط «امن‌تری» در این مناطق برقرار است. برخی گزارش‌ها حتی حاکی از آن است که کاهش تهدید نظامی سبب شده فرصت‌های تجاری در نوار مرزی بهبود یابد.
در نتیجه، به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت وضعیت امنیتی مرزهای غربی ایران نسبت به قبل بهبود یافته است. بااین‌حال تحلیلگران هشدار می‌دهند که تثبیت این وضعیت منوط به تداوم نظارت و همکاری‌های اطلاعاتی است. کاهش تهدید کنونی، عمدتا حاصل اجرای همان توافقات امنیتی و همکاری مشترک میان ایران، عراق و اقلیم کردستان بوده است. اگرچه برنامه‌ریزی برای کاهش تنش‌ها و خلع سلاح گروه‌های معارض تأثیر خود را گذاشته است، اما در بلندمدت باید زیرساخت‌های مرزی و توسعه اقتصادی مناطق مرزی تقویت شود تا تهدیدهای تازه‌ای از جمله قاچاق تسلیحات یا گروه‌های خشونت‌طلب دیگر شکل نگیرد. «امنیت پایدار» در مرزهای غربی برقرار شده، اما روشن است که صیانت از این امنیت همچنان به اقدامات عملی جدی در زمینه گسترش همکاری‌ها و مانع‌زدایی از مرزها نیاز دارد.
 
چارچوب سفر و پیام‌ها برای تهران و اربیل
سفر نچیروان بارزانی در قالب یک نشست منطقه‌ای دیپلماتیک انجام شد. مجمع گفت‌وگوی تهران که در مرکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه برگزار می‌شد، فرصتی برای تبادل پیام سیاسی و امنیتی میان مقامات ایران و اقلیم کردستان فراهم آورد. حضور رئیس اقلیم در این نشست نشان‌دهنده روند گرم‌شدن روابط تهران و اربیل و استقبال دو طرف از گفت‌وگوی مستمر است. در همان مجمع، بارزانی با اشاره به روابط دیرینه فرهنگی و سیاسی میان کردها و ایران و تأکید بر پیشرفت‌های اقتصادی مشترک، اعلام کرد که پس از روی‌ کار آمدن دولت جدید ایران، ارتباطات دو طرف به‌طور چشمگیری گسترش یافته است. او حتی دیدار پیشین خود با رهبر انقلاب اسلامی در تهران را «نقطه عطف» روابط اقلیم با تهران خواند.