درحالیکه توافق آتشبس ۶۰ روزه میان حماس و اسرائیل بهعنوان یک گام موقت برای کاهش تنشها در غزه اعلام شده، واقعیتهای پشت پرده نشان میدهد که این صرفا بخشی از یک راهبرد بلندمدت و تاکتیک دائمی از سوی حماس است. در این چارچوب، حماس با بهرهگیری از شرایط بحرانی، ضعف روزافزون اسرائیل و فشارهای بینالمللی، تلاش میکند اهداف راهبردی خود نظیر خروج کامل نیروهای صهیونیستی، تثبیت حاکمیت بر غزه و شکستن محاصره را به تدریج در قالب توافقهای موقت پیش ببرد. این در حالی است که تلآویو، در وضعیت شکننده امنیتی و سیاسی، ناچار به پذیرش توافقهایی است که بیش از آنکه دستاورد محسوب شوند، نشان از عقبنشینی تدریجی دارند. در روند درگیریهای جاری در نوار غزه، شبکه العربیه به نقل از منابع خود گزارش داده است که گروه حماس و دولت اسرائیل با برقراری یک آتشبس ۶۰ روزه موافقت کردهاند. این توافق در راستای کاهش تنشها و فراهمسازی زمینهای برای مذاکرات گستردهتر صورت گرفته است.این توافق در راستای کاهش تنشها و فراهمسازی زمینهای برای مذاکرات گستردهتر صورت گرفته است.
بر اساس این گزارش، هر دو طرف موافقت خود را با طرح پیشنهادی ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده آمریکا، اعلام کردهاند. جزئیات دقیقتر این توافق هنوز منتشر نشده، اما انتظار میرود دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا طی ساعات آینده به صورت رسمی جزئیات آن را اعلام کند.
هدف از این آتشبس، توقف درگیریهای نظامی و فراهم کردن فضا برای مذاکرات سیاسی، تبادل اسرا و ورود کمکهای بشردوستانه به مناطق جنگزده نوار غزه عنوان شده است.
با توجه به ماهیت شکننده توافقات پیشین در این منطقه، ناظران بینالمللی با دقت تحولات پیش رو را دنبال میکنند. اگر این آتشبس به درستی اجرا شود، میتواند گامی برای توقف جنایت ها علیه فلسطین باشد.
گزارشها حاکی است که سازمان ملل و کشورهای منطقه از این توافق استقبال کرده و خواهان اجرای کامل و بیوقفه آن شدهاند. هنوز واکنش رسمی مقامات صهیونیستی و حماس به صورت علنی منتشر نشده، اما منابع غیررسمی از آمادگی هر دو طرف برای پایبندی به مفاد اولیه توافق خبر میدهند.
تأیید حماس بر چارچوب توافق و شروط آتشبس
در ادامه اعلام توافق اولیه میان حماس و اسرائیل برای برقراری آتشبس ۶۰ روزه، جنبش مقاومت اسلامی حماس با انتشار بیانیهای رسمی، جزئیات بیشتری از چارچوب این توافق و موضع خود را بیان کرده است.
بر اساس این بیانیه، حماس تأکید کرده است که این جنبش تلاشهای گستردهای برای توقف جنگ «وحشیانه» علیه نوار غزه انجام داده و در همین راستا، اخیرا با استیو ویتکاف، نماینده ویژه ایالات متحده درباره یک چارچوب کلی به توافق رسیده است.
این چارچوب نهتنها بر آتشبس موقت، بلکه بر دستیابی به آتشبس دائمی تأکید دارد و شامل چند محور کلیدی است:
خروج کامل نیروهای نظامی اسرائیل از نوار غزه، ورود بدون مانع کمکهای بشردوستانه به این منطقه و تشکیل یک کمیته حرفهای برای اداره و کنترل امور نوار غزه که بلافاصله پس از اعلام توافق آغاز به کار خواهد کرد.
علاوه بر این، حماس اعلام کرده است که بخشی از توافق شامل آزادی ۱۰ اسیر اسرائیلی و تحویل اجساد برخی از نظامیان کشته شده در مقابل آزادی تعدادی از اسرای فلسطینی است که تعداد آن بر اساس توافقات با میانجیگران تعیین شده است. این بخش از توافق نیز با ضمانت طرفهای میانجی صورت گرفته و حماس هماکنون منتظر دریافت پاسخ نهایی برای اجرای کامل این چارچوب است.
این بیانیه، ضمن استقبال از تلاشهای بینالمللی بهویژه نقش آمریکا، بر خواست ملت فلسطین برای پایان جنگ و رفع محاصره تأکید کرده و خواهان آغاز روند بازسازی و تأمین نیازهای فوری انسانی در نوار غزه شده است.
با توجه به این بیانیه، مشخص است که حماس به دنبال توافقی فراتر از آتشبس موقت است و شروطی از جمله خروج کامل نیروهای اسرائیلی و سازوکار اجرایی برای مدیریت آینده غزه را در دستور کار دارد؛ موضوعی که احتمالا در مذاکرات آتی به چالش جدی میان طرفین تبدیل خواهد شد.
گامی به سوی صلح یا مانوری موقت؟
بیانیه اخیر حماس درباره چارچوب توافق آتشبس ۶۰ روزه با اسرائیل، چند نکته کلیدی را برجسته میسازد که میتواند بر آینده مناقشه فلسطین و اسرائیل تأثیر جدی بگذارد. حماس در این بیانیه خود را بهعنوان یک بازیگر سیاسی مسئول معرفی کرده که در حال تعامل با میانجیگران بینالمللی بهویژه ایالات متحده است.
تأکید این گروه بر آتشبس دائمی، خروج نظامیان اسرائیل و مدیریت مستقل نوار غزه نشان میدهد که حماس در پی تثبیت موقعیت خود بهعنوان قدرت ادارهکننده غزه است، نه صرفا نیرویی مسلح برای مقاومت نظامی.
حداکثرسازی امتیازات در سایه ضعف اسرائیل
درخواست خروج کامل نیروهای اسرائیلی و ورود آزاد کمکهای انسانی به وضوح فراتر از آتشبس موقت است.
این شرایط، در واقع هدفهایی بلندمدت حماس هستند که تلاش میشود در قالب یک توافق میانمدت تثبیت شوند. از این منظر، حماس از شرایط میدانی برای کسب امتیازات سیاسی استفاده میکند.
ذکر نام استیو ویتکاف، نماینده ایالات متحده و انتظار برای اعلام جزئیات از سوی دونالد ترامپ نشاندهنده آن است که آمریکا دوباره با شدت وارد معادله غزه شده است. ترامپ تلاش دارد از این توافق برای کسب اعتبار بینالمللی و همچنین داخلی استفاده کند که این موضوع ممکن است باعث فشار بر اسرائیل برای امتیازدهی شود.
ابزاری راهبردی در مذاکره
تبادل اسرا همواره در معادله درگیریهای اسرائیل و حماس نقش کلیدی ایفا کرده است. حماس با قرار دادن آزادی ۱۰ اسیر اسرائیلی و اجساد کشتهشدگان در برابر آزادی اسرای فلسطینی، در حال استفاده از برگ برنده انسانی برای تقویت موقعیت خود در میز مذاکره است.
اگرچه این چارچوب ظاهرا یک گام مثبت به سوی پایان درگیری است، اما اجرای آن با چالشهای جدی روبهرو است. اسرائیل ممکن است با خروج کامل نظامیان یا واگذاری کنترل غزه به نهادی مورد نظر حماس مخالفت کند. از سوی دیگر، شکاف میان حماس و تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز میتواند روند تشکیل «کمیته حرفهای» اداره غزه را با پیچیدگی مواجه کند.
بیانیه حماس حاکی از تغییر تاکتیکی در سیاست این گروه است؛ چانهزنی سیاسی با پشتوانه نظامی. بااینحال، تا زمانی که اجماع منطقهای و بینالمللی برای اجرای مفاد توافق شکل نگیرد و اسرائیل نیز با برخی شروط کلیدی کنار نیاید، احتمال شکست این چارچوب وجود دارد.
در نهایت، این توافق میتواند یا نقطه آغازی برای فرآیند صلحی پایدار باشد یا صرفا آتشبسی موقت برای بازیابی نیروها و بازتنظیم مواضع طرفین.