ناوگان جهانی صمود
چند روز پیش در جریان بحرانی‌ترین شرایط حیات انسانی در غزه، یک ناوگان هماهنگ بین‌المللی متشکل از ده‌ها کشتی کوچک و بزرگ عازم نوار غزه شد. برگزارکنندگان «ناوگان جهانی صمود» (Global Sumud Flotilla) که خود را بزرگ‌ترین عملیات دریایی بشردوستانه در تاریخ توصیف می‌کنند، با اعلام شرکت بیش از ۵۰ کشتی و هیأت‌هایی از دست‌کم ۴۴ کشور دنیا، مأموریت خود را «شکستن محاصره غیرقانونی غزه» و رساندن کمک‌های فوری انسانی اعلام کرده‌اند. این ناوگان با برافراشتن پرچم‌های فلسطین و سر دادن شعارهای محکومیت محاصره و «نسل‌کشی فلسطینیان» از بندر بارسلونا راهی غزه شد. ابتکار چنین کارزاری که یادآور ناوگان‌های آزادی غزه در گذشته است، واکنش گسترده رسانه‌ها و تحلیلگران بین‌المللی را به همراه داشته و تأثیرات سیاسی و رسانه‌ای آن مورد بحث کارشناسان قرار گرفته است.
تاریخچه کارزارهای دریایی برای غزه
تلاش برای رساندن کمک انسانی به غزه با شناورهای مدنی سابقه‌ای طولانی دارد. مشهورترین نمونه، ناوگان آزادی غزه در سال ۲۰۱۰ (با کشتی «موی مارمارا») بود که نیروهای ویژه اسرائیل در آب‌های بین‌المللی به آن حمله و ۱۰ فعال مدنی را شهید کردند. اقدام مشابه سال بعد (۲۰۱۱) نیز ناکام ماند و پس از آن در دهه‌های گذشته چندین ناوگان دیگر (از جمله در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۱۸ و اخیر ۲۰۲۵) با بهانه «نقض حریم آبی» یا «تهدید امنیت» از سوی تل‌آویو مورد حمله قرار گرفتند یا شدند. به‌عنوان نمونه، در تابستان امسال کشتی «حنظله» متشکل از فعالان ایتالیایی و بین‌المللی و همچنین کشتی «مادلین» حامل کمک‌های غذایی، چندین دریایی پیش از غزه توسط نیروی دریایی اسرائیل در آب‌های بین‌المللی توقیف شدند.
این سوابق نشان می‌دهد که هر چند اقدام با شناورهای مدنی از منظر حقوقی وارداتی است (آبی آزاد برای حمل کمک) اما عملا تل‌آویو همه تلاش‌ها را با نیروی نظامی و فشار رسانه‌ای خنثی کرده است.
اهداف و پیام‌های اتحاد بین‌المللی
برنامه‌ریزان ناوگان صمود اهداف چندوجهی دارند که هم در سطح سیاسی و هم رسانه‌ای بیان شده است. در اطلاعیه‌ها و سخنرانی‌های آنان، هدف اول «جلب‌توجه جهانی به وضعیت انسانی فاجعه‌بار در غزه» عنوان شده است. به گفته یکی از اعضای کمیته راهبری ناوگان؛ «در حال پایه‌ریزی حرکتی برای همبستگی جهانی با ملت فلسطین هستیم» و «این سفر درباره مردم فلسطین است؛ درباره مردمی که عمدا از ابتدایی‌ترین نیازهای زندگی محروم شده‌اند و جهانیان در برابر این ظلم سکوت کرده‌اند.»
از کمک بشردوستانه تا محکومیت سیاسی
به عبارت دیگر، این ناوگان فراتر از کمک‌رسانی سمبولیک، حامل پیام سیاسی محکومیت محاصره و جنگ علیه فلسطینیان است. از نگاه آن‌ها، کشورهای متخاصم باید «ملزم به پاسخگویی» شوند: همان‌طور که نایب‌رئیس فراکسیون چپ پارلمان اروپا اشاره کرده، این «بزرگ‌ترین ناوگان بشردوستانه تاریخ» دولتمردان را در معرض قضاوت قرار می‌دهد تا مشخص شود که در کنار «رژیم جنگ‌افروز نتانیاهو» هستند یا «ملت‌های جهان که در حمایت از فلسطین برخاسته‌اند.» گرتا تونبرگ، فعال شناخته‌شده سوئدی که در ناوگان حضور دارد، نیز تأکید کرده این حرکت «فقط درباره ما نیست، بلکه درباره مردم غزه و شکست دادن سکوت جهانی در برابر ظلم است.» در کل، پیام سیاسی این اتحاد، تقاضای لغو فوری محاصره، پایان بمباران و توجه جهانی به فاجعه انسانی در غزه است. در نخستین کشتی کاروان صمود به نام «سایریوس» (Sirius) فعالان پرچم فلسطین را برافراشته و با دست‌های باز به سوی آسمان ایستاده‌اند.
سخنگوی ناوگان نیز «قحطی عمدی ساخته دست بشر» در غزه را برجسته کرده و کل جهان را به «پایان دادن به همدستی با نسل‌کشی فلسطینیان» فراخوانده است.
بازتاب‌های بین‌المللی
این حرکت هماهنگ با پوشش وسیع رسانه‌ای جهانی و سهم قابل‌توجه شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده است. رسانه‌هایی چون الجزیره، رویترز، خبرگزاری فرانسه و شبکه‌های خبری اروپا، عبور ناوگان را گزارش کرده و بر ابعاد بشردوستانه و حمایتگرایانه آن تأکید می‌کنند.
در شبکه‌های اجتماعی نیز هشتگ‌هایی مانند #GlobalSumudFlotilla دست به دست شده و کلیپ‌ها و عکس‌هایی از اعزام کمک و استقبال مردمی در بنادر مختلف جهان منتشر شده است. در سطح نهادهای بین‌المللی، بسیاری از کارشناسان حقوق بشر وضعیت غزه را «قربانی محاصره» توصیف کرده و خواستار باز شدن سریع کریدورهای امدادی دریایی شده‌اند. سازمان ملل متحد اخیرا از وقوع قحطی در غزه خبر داده و وضعیت بیش از نیم میلیون نفر را «فاجعه‌بار» اعلام کرده است.
رهبران سازمان‌های حامی فلسطین و جنبش‌های مدنی در سراسر آسیا، آفریقا و آمریکا نیز برگزاری تظاهرات و کمپین‌های مجازی هم‌زمان را در ۴۴ کشور جهان اعلام کرده‌اند. در چنین فضایی، کارزار ناوگان صمود به یک سوژه جهانی تبدیل شده که افکار عمومی و رسانه‌های مستقل را به خود جلب کرده است.
واکنش «رژیم صهیونیستی» و اثر بر وجهه جهانی آن
در طرف مقابل، مقامات اسرائیلی این اقدام را یک «نمایش تبلیغاتی خطرناک» خوانده و ضمن تهدید به مداخله نظامی، فعالان را مورد اهانت قرار داده‌اند. برای نمونه، ایتامار بن‌گویر، وزیر افراطی امنیت داخلی اسرائیل شرکت‌کنندگان را «تروریست» نامید و وعده داده با آنان همانند شورشیان برخورد خواهد کرد. حتی سفیر اسرائیل در فرانسه در مصاحبه‌ای تمسخرآمیز آن‌ها را «سیاستمداران سطح سه که برای کسب توجه رسانه‌ای ناوگان درست کرده‌اند» خواند و گفت امیدوار است «شانس بیاورند زنده بمانند.» از نظر عملی، تل‌آویو هم‌زمان رزمایش نیروی دریایی در آب‌های فلسطین اشغالی برگزار کرد و پهپادهای شناسایی را برای رهگیری کشتی‌ها به کار گرفت. رسانه‌های نزدیک به دولت اسرائیل اعلام کرده‌اند که هر کشتی پیش از رسیدن به غزه در آب‌های تحت کنترل این رژیم توقیف خواهد شد. این مواضع خصمانه در حالی است که بسیاری از دولت‌ها حتی به رسمیت شناختن فلسطین در مجامع بین‌المللی را در دستور کار دارند؛ به‌طور مثال، بلژیک اعلام کرد در نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل، دولت فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. در مجموع، این نبرد رسانه‌ای و دیپلماتیک، وجهه جهانی اسرائیل را بیش از پیش تخریب کرده است؛ چراکه رخدادهای غزه از دید جهانی به «نسل‌کشی» تعبیر می‌شود و اقدامات سرکوب‌گرانه تل‌آویو در تضاد آشکار با حقوق بشر و قوانین بین‌المللی قرار دارد.
اثرات بلندمدت بر افکار عمومی و دیپلماسی عمومی
هرچند ناوگان‌های اعتراضی در عمل امکان گشایش فوری کریدور انسان‌دوستانه را ندارند، اما اهمیت آن‌ها در عرصه افکار عمومی بسیار زیاد است. این حرکت‌ها با گسترش همبستگی بین‌المللی، به تداوم فشار افکار عمومی بر دولت‌ها برای پایان دادن به محاصره و استفاده از خشونت می‌انجامد. همان‌طور که یک تحلیل حقوقی اشاره کرده است، هدف نهایی «نیست اشغال را پایان دهد، بلکه رژیم اسرائیل را مجبور کند در قبال حفظ جان غیرنظامیان و جلوگیری از قحطی تجدیدنظر کند.»
از نظر دیپلماسی عمومی، این ناوگان‌ها افکار عمومی را نسبت به بحران غزه آگاه نگه می‌دارند و فرصت‌های جدیدی برای تماس با رسانه‌ها و سیاستمداران ایجاد می‌کنند. جنبش‌های حمایت از فلسطین در سراسر دنیا می‌توانند از تصاویر و شعارهای ناوگان به‌عنوان ابزار «روایت مقاومت» استفاده کنند. به‌عنوان نمونه، حزب‌الله لبنان و حماس از آن تمجید کرده و خواستار گسترش اعتراضات خیابانی علیه اسرائیل شده‌اند.
پیام نمادین، اما ماندگار برای پایان محاصره
درعین‌حال، پیامدهای بلندمدت نیازمند مشارکت نهادهای رسمی است: احزاب و پارلمان‌های هوادار فلسطین در اروپا از این طریق به لابی برای تحریم تسلیحاتی و فشار سیاسی می‌پردازند.
به‌طور کلی، ناوگان هماهنگ ۵۰ کشتی از ۴۴ کشور در مجموع یک اقدام سمبولیک - و تا حدی عملی - علیه محاصره غزه است. این حرکت هرچند در کوتاه‌مدت نتوانسته محاصره را بشکند، اما توانسته توجه جهان را به وضعیت انسانی شدیدا بحرانی غزه جلب کرده و دوباره مفهوم «همبستگی جهانی با فلسطین» را
برجسته کند.
رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی با بازتاب گسترده این عملیات، تصویر تل‌آویو را به‌عنوان یک دولت سرکوبگر در معرض نقد قرار دادند. از سوی دیگر، واکنش خصمانه اسرائیل و تهدید به برخورد نظامی، وجهه آن را در چشم افکار عمومی بین‌المللی بیشتر تضعیف کرد.
در بلندمدت، چنین جنبش‌هایی می‌توانند نقش مهمی در «دیپلماسی عمومی مردمی» ایفا کنند؛ فشار جریان‌های مدنی و افکار عمومی ممکن است دولتمردان را وادار کند سیاست‌های خود را بازنگری کنند. اگرچه سرنوشت نهایی این مأموریت نامعلوم است، تحلیلگران معتقدند خود باقی ماندن ناوگان و تمرکز بر اهداف بشردوستانه‌اش موجب «از بین بردن مشروعیت وضع موجود» و نشان دادن ناکارآمدی راه‌حل‌های کنونی بین‌المللی در غزه می‌شود.
در نهایت، حتی اگر کشتی‌ها نتوانند محاصره را بشکنند، پیام این کاروان همبستگی عظیم بین‌المللی با فلسطینیان و مطالبه جهانی پایان محاصره است؛ موضوعی که قطعا در سال‌های آینده نیز در نگاه افکار عمومی و تاریخ منطقه برجای خواهد ماند.
