تغییر ذائقه مطالعه در فضای مجازی
مغازه‌هایی را که کتاب‌های دانشگاهی و درسی دارند رد می‌کنم و می‌رسم به فروشگاهی که
به نظر می‌رسد تنوع کتاب‌هایش از سایر مغازه‌ها بیشتر است؛ «کتاب دیدآور».
کنجکاو می‌شوم که بدانم ذائقه مطالعه این روزهای مردم چیست و میان این همه کتاب متفاوت، بیشتر سروقت چه کتاب‌هایی می‌روند. وارد مغازه می‌شوم. روبه‌روی در ورودی میزی قرار دارد که اغلب کتاب‌هایش با موضوع روانشناسی است. سراغ مدیر فروشگاه را می‌گیرم. در این بین نگاهی به قفسه‌ها می‌اندازم. خلاف چیزی که تصور می‌کردم، این فروشگاه هم کتاب‌هایش حول محور یک حوزه خاص می‌چرخد؛ ادبیات و هنر که شامل فلسفه و تاریخ هنر، تئاتر، سینما و... می‌شود. فقط فضای همان کتاب‌هایی که روی میز روبه‌روی در است، با بقیه قفسه‌ها فرق می‌کند.
تفکیک حوزه‌ها؛ خاصیت فروشگاههای راسته انقلاب
شهاب لواسانی 38سال دارد و از نوجوانی در فضای کتاب و فروش آن بوده است. لواسانی تقریبا از 16، 17سالگی به‌شکل حرفه‌ای وارد این شغل شد و بعد از سال‌های اولی که مسوول بخش‌های مختلف کتابفروشی‌ها بود، رفته‌رفته مسوول کتابفروشیهای زیادی می‌شود. همین تجربه کاری او باعث شده تا فضای مطالعاتی مشتری‌ها را به‌خوبی بشناسد. او به میز کتاب‌هایی که روبه‌روی در ورودی قرار دارد و متفاوت از کتاب‌های قفسه‌ها که از زمین تا بیخ دیوار قد کشیده‌اند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «فروشگاههای انقلاب به صورتی است که هر فروشگاه در یک حوزه خاص مانور می‌دهد، مثلا یک فروشگاهی در حوزه روانشناسی فعالیت دارد، فروشگاه دیگری کتاب‌های مدیریتی را تکمیل می‌کند، فروشگاهی روی حوزه بازاریابی و یک فروشگاهی هم مثل فروشگاه ما در حوزه ادبیات سرمایه‌گذاری می‌کند. این ویژگی خاصیت فروشگاههای کتاب خیابان انقلاب است، نه سطح شهر. مشتری که به کتابفروشیهای انقلاب مراجعه می‌کند می‌داند که اگر کتاب اصول مدیریتی می‌خواهد کجا برود، یا کتاب‌های هنری در کدام فروشگاه عرضه می‌شود. حتی اگر نداند هم فروشنده‌های فروشگاههای دیگر راهنمایی‌اش می‌کنند و این برمی‌گردد به همان خاصیت تفکیک حوزه‌ها که در فروشگاه‌ها وجود دارد و باعث شده هر فروشگاهی با حوزه‌هایش شناخته شوند؛ مثلا ادبیات داستانی در «کتاب دیدآور»، روانشناسی در«گوتنبرگ»، مدیریت در«آگاه» و... یافت می‌شود. به عبارتی هر فروشگاهی برای خودش حوزهای تعریف می‌کند و در آن بخش خودشان را تقویت می‌کنند.
این ویژگی را فقط در فروشگاههای انقلاب می‌بینید و کتابفروشی‌ها و فروشگاههای سطح شهر چنین رویه‌ای را ندارند. معمولا در فروشگاههای سطح شهر به‌ویژه شهر کتاب‌ها که فضای بزرگ‌تری دارند، سعی می‌کنند قفسه‌هایی را برای حوزه‌های مختلف در نظر بگیرند و در همه زمینه‌ها نیاز مخاطب را در حد معمول پاسخ بدهند. به همین دلیل است که وقتی شما وارد شهر کتاب می‌شوید، می‌توانید کتاب در ژانرهای مختلف زبان، هنر، فلسفه، تاریخ و.. در سطح معروف و مطرح را تهیه کنید.
امان از فضای مجازی
«این کتاب‌هایی که روی این میز قرار گرفته، اغلب از کتاب‌های روانشناسی زرد است که داستان متفاوتی با قفسه‌های کتاب‌های تخصصی ما دارد و برمی‌گردد به تغییر ذائقه مطالعه مردم که باعث شده این روزها بیشتر سراغ این کتاب‌ها را بگیرند.»
او ادامه می‌دهد: «با وجود اینکه کتاب‌های ما در حوزه ادبیات و داستان است ولی به‌دلیل تقاضای مردم ناچار هستیم که میزی را برای عرضه این دسته کتاب‌ها تعبیه کنیم. طی سال‌هایی که در این شغل تجربه کسب کردم با قاطعیت می‌توانم بگویم که موضوع کتاب‌های روانشناسی زرد و سطحی، موردی کلی است که در اغلب کتابفروشی‌ها دیده می‌شود و دلیل آن می‌تواند تبلیغات فضای مجازی مخصوصا اینستاگرام باشد که به این استقبال دامن می‌زند. این کتاب‌ها معمولا از تجربه شخصی افراد نشات گرفته شده و ریشه علمی و دقیق درستی ندارند.
با وجود اینکه مشتری خیابان انقلاب، مشتری به روزی است و تقریبا با کتاب سروکار دارد اما وجود تقاضای مشتریان به‌دلیل تبلیغات اینستاگرام شرایطی را به وجود آورده که حتی فروشگاههای معروف و بزرگ انقلاب هم فضایی هر چند کوچک را در نظر بگیرند تا بتوانند کتاب‌های سطحی و نسبتا زرد روانشناسی را برای عرضه کردن قرار دهند که بتوانند جوابگوی این دسته از مشتریان باشند.»
در گپ‌وگفتی که با لواسانی داشتم متوجه شدم که او نویسنده و شاعر هم هست. هفت کتاب نوشته و راهی بازار کرده است. با علم بر این موضوع دغدغه او از رویکرد کتابخوانی مردم در انتخاب و گلچین موضوعات و کتاب‌ها بیشتر درک می‌شود: «حتی اگر در میان تبلیغات اینستاگرامی کتاب داستانی هم به مردم معرفی شود، معمولا داستان‌‌هایی است که خیلی هم نمی‌توان گفت خواندن آن‌ها فایده‌ای برای مردم دارد؛ البته من نمی‌گویم این موضوع بدی است و مردم اصلا سراغ این کتاب‌ها نروند چراکه این کتاب‌ها می‌تواند کمک کند به پله بعدی آدم‌ها ولی اینکه صرفا به این ماجرا محدود شود، چیز خوبی نیست.»
پرفروش‌ها
لواسانی به قفسه‌ها نگاه می‌کند و از کتاب‌های ادبیات داستان نام می‌برد که طرفداران بیشتری دارند: «پرفروش‌ترین کتاب‌های داستانی که اهمیت آن برای ما از بقیه مباحث بیشتر است «باران درخت‌نشین»، «پیرمرد و دریا»، «بادبادک‌باز»، «کوری»، «دنیای سوفی» و همه کتاب‌های داستایوفسکی مثل
«برادران کارامازوف»، «ابله»، «جنایات و مکافات» هستند که از جمله کتاب‌های داستانی ترجمه شده و در این فروشگاه خیلی پرفروش است. بین کتاب‌های ایرانی هم «سمفونی مردگان»، «سایه»، «چشم‌هایش» و«آینه در آینه» مشتریان زیادی دارد. خوشبختانه در فروشگاه ما کتاب‌های شعر هم طرفداران زیادی دارد؛ «فروغ»، «سهراب» و ...
کتاب‌های «تاریخ هنر» و نمایشنامه‌ها هم اغلب فروش خوبی دارند. به‌تازگی انتشارات خودمان 10کتاب نمایشنامه منتشر کرده که در یکی، دو هفته اخیر با استقبال خوبی
مواجه شده است. نام این 10نمایشنامه «کانتینر»، «مشت به هوا»، «آن طرف»، «یک دقیقه»، «خلاصی»، «آقای گل»، «آدم‌های اشتباهی و اگر باران ببارد»، «دزدان فروشگاه»، «بابا بید ذا بخورد» و «بولرو و قطار سریع‌السیر در تاریکی» است، که روز 12دی‌ماه در سالن مشاهیر تئاتر شهر رونمایی شدند.»
حتی اگر در میان تبلیغات اینستاگرامی کتاب داستانی هم به مردم معرفی شود، معمولا داستان‌‌هایی است که خیلی هم نمی‌توان گفت خواندن آن‌ها فایده‌ای برای مردم دارد
