وقت کشی غرب
فضاسازی علیه ایران با پایان نشست دوحه
در این شرایط، برخی خبرها در روز چهارشنبه مبنی بر پایان مذاکرات، سخنگوی جدید وزارت خارجه را نیز مجبور به موضع‌گیری کرد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امورخارجه دراین‌باره اظهار دشت: گفت‌وگوها در دوحه از ابتدا دوروزه برنامه‌ریزی شده بود و در طول رایزنی‌های دیروز و امروز طرف‌ها درمورد موضوعات باقیمانده به تبادل پیشنهادها و دیدگاه‌های خود پرداختند. کنعانی تاکید کرد: مذاکرات دوروزه دوحه در فضایی حرفه‌ای و جدی در حال برگزاری است. ساعاتی پس از این خبر، پایگاه خبری آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی از پایان مذاکرات غیرمستقیم دوحه خبر داد. پس از اعلام این خبر، «انریکه مورا» در پیامی توییتری نوشت: دو روز مذاکرات فشرده و غیرمستقیم در دوحه پیرامون برجام. متاسفانه هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به‌عنوان هماهنگ‌کننده به آن امیدوار بود، محقق نشده است. وی افزود: ما با فوریت بیشتری به همکاری برای اینکه توافق کلیدی جهت منع اشاعه و ثبات منطقه را به مسیر بازگردانیم ادامه خواهیم داد.
البته این تمام ماجرا نبود و در فاصله کوتاهی پس از این خبر، تروییکای اروپا و آمریکایی‌ها بار دیگر بازی مقصرنمایی را کلید زدند. در ادامه این روند، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا گفت که مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم با ایران در دوحه هیچ پیشرفتی به همراه نداشت. وی مدعی شد که درحالی‌که از تلاش‌های اتحادیه اروپا بسیار سپاسگزاریم اما از اینکه ایران باز هم نتوانسته به ابتکار اتحادیه اروپا پاسخ مثبت دهد و درنتیجه هیچ پیشرفتی حاصل نشده است، ناامید هستیم.
در ادامه این ادعاها آمده است: ما در دوحه، همچون گذشته آمادگی خود را برای به نتیجه رساندن و اجرای سریع توافق درمورد بازگشت متقابل به پایبندی کامل به برجام براساس تقریبا یک‌سال‌ونیم مذاکرات، به‌وضوح اعلام کردیم. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ادعا کرد: اما در دوحه، ایران مانند گذشته موضوعاتی را مطرح کرد که کاملا نامرتبط با برجام بود و ظاهرا آماده تصمیم‌گیری اساسی درمورد اینکه آیا می‌خواهد توافق را احیا کند یا آن را دفن کند، نیست.
مذاکره برای مذاکره؟
علاوه بر این، یک مقام ارشد دولت آمریکا هم مدعی شد که مذاکرات غیرمستقیم بین مقامات آمریکایی و ایرانی در دوحه قطر که به‌منظور نجات توافق هسته‌ای انجام شد، در یک نقطه راکد قرار گرفت که در این مرحله به معنای عقب‌گرد است. شاید القای فضای منفی از مذاکرات در ادامه برنامه‌ریزی آمریکایی‌ها برای اثرگذاری بر فضای داخلی کشور است. شرطی شدن اقتصاد ایران در سال‌های گذشته اگرچه برخلاف اظهارات مقامات ارشد کشورمان امری است ملموس و تجربه‌شده اما در ماه‌های اخیر با افزایش قیمت کالاها شاهد فشار بیشتری بر مردم هستیم که یکی از دلایل مهم آن بازی با مذاکره است.
مذاکره برای مذاکره اگرچه همواره ازسوی مسوولان کشورمان رد شده است و این روند را برخلاف منافع کشورمان معرفی کرده‌اند اما آن چیزی که در این روزها در جریان است شاید بی‌شباهت به این موضوع نباشد.
علی‌رغم همه این رفت‌وآمدها، نشست دوحه نیز نتوانست گره کار را باز کند و شاید زمینه‌ای برای ادامه روند تا رسیدن به نتیجه باشد؛ موضوعی که سخنگوی وزارت خارجه کشورمان نیز در پایان این نشست به آن پرداخت. ناصر کنعانی در توییتی با بیان اینکه در ادامه روند مذاکرات رفع تحریم‌ها، نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقیمانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد، افزود: باقری و مورا در مرحله بعدی گفت‌وگوها در تماس خواهند بود.
استمرار گفت‌وگوهای باقری-مورا
ناصر کنعانی روز چهارشنبه در این توییت نوشت: در ادامه روند مذاکرات رفع تحریم‌ها، گفت‌وگوهای فشرده‌ای طی روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با وساطت انریکه مورا در دوحه برگزار شد. وی تاکید کرد: نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقیمانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد. کنعانی افزود: درمورد ادامه مسیر و مرحله بعدی گفت‌وگوها، طبق روال همیشه باقری و مورا در تماس خواهند بود.
علاوه‌بر کنعانی، مشاور باقری نیز روز پنجشنبه به اخباری درخصوص شکست مذاکرات واکنش نشان داد. «محمد مرندی» در گفت‌وگو با شبکه خبری المیادین پیرامون مذاکرات دوحه گفت: انتظار نمی‌رفت که مذاکرات تنها طی دو روز به راهکار مثبتی منتهی شود. وی با بیان اینکه تهران اظهارات رسانه‌ای مقامات آمریکا را جدی نمی‌گیرد تاکید کرد که مذاکرات دوحه شکست نخورده و ادامه خواهد داشت.
وی تصریح کرد که جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا ازسوی مخالفان توافق با فشارهای زیادی مواجه است اما همزمان با بحران انرژی و نفت دست‌وپنجه نرم می‌کند و خواهیم دید که کفه ترازو به کدام طرف سنگینی خواهد کرد. مرندی همچنین از افزایش فشارهای اروپا به آمریکایی‌ها برای انجام اقدامات و گام‌های جدی خبر داد.
در چنین شرایطی و با اعلام موضع طرف‌های غربی، علی‌رغم به‌وجودآمدن فضای ناامیدکننده، اظهارات طرفین نشان‌دهنده ضرورت توافقی است که هر دو طرف به آن چشم دوخته‌اند و به تلاش‌های‌شان برای رسیدن به آن ادامه خواهند داد. اگرچه علاوه بر آمریکا، تروییکای اروپایی، شامل سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان نیز در پنجشنبه‌شب در بیانیه‌ای مشترک در آستانه نشست شورای امنیت درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱، به لفاظی ضد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران پرداختند.
لفاظی تروییکا علیه ایران
در این بیانیه که در وب‌سایت رسمی دولت انگلیس منتشر شده، آمده است: شورای امنیت همچنان درگیر تهدید امنیت بین‌المللی ناشی از ادامه تشدید تنش هسته‌ای ایران است. برنامه هسته‌ای ایران اکنون بیش از هر زمان دیگری در گذشته پیشرفت کرده است.
تروییکای اروپایی در بیانیه مذکور مدعی شده‌اند: ایران در سه سال گذشته گام‌های بی‌سابقه‌ای برای سرعت بخشیدن به برنامه هسته‌ای خود برداشته است و به‌طور بی‌وقفه به تشدید این مساله ادامه می‌دهد. برخی از جدی‌ترین گام‌ها در طول فرایند مذاکره با هدف بازگرداندن ایران به اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و همچنین آمریکا به این توافق برداشته شده است. در ادامه این ادعا آمده است: تلاش‌های دیپلماتیک فشرده برای بازگرداندن برجام منجر به حصول توافقی قابل‌اجرا از اوایل ماه مارس شده است. ما متاسفیم که ایران تاکنون از استفاده از این فرصت دیپلماتیک خودداری کرده و به تشدید تنش‌های هسته‌ای خود ادامه داده است. همچنین در این بیانیه آمده است: ما از ایران می‌خواهیم که تشدید فعالیت هسته‌ای خود را متوقف کند، به همکاری کامل با آژانس بازگردد و بدون تاخیر بیشتر از پیشنهاد روی میز که به نفع مردم و ملت ایران است، استفاده کند.
این بیانیه در حالی منتشر می‌شود که پیشتر دفتر رییس‌جمهور فرانسه اعلام کرده بود که آمریکا و تروییکای اروپایی قرار است درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت‌وگوهای چهارجانبه انجام دهند و در این گفت‌وگوها مساله صادرات نفت ایران نیز به‌عنوان یکی از موضوعات بررسی خواهد شد.
نشست دوره‌ای شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ مرتبط با ایران
در ادامه اتفاقات روزهای پایانی هفته گذشته و به‌دنبال ارائه گزارش «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد از اجرای قطعنامه ۲۲۳۱، شورای امنیت این سازمان روز پنجشنبه دراین‌باره نشستی برگزار کرد. معاون دبیرکل سازمان ملل در این نشست گفت که علی‌رغم ازسرگیری تلاش‌های دیپلماتیک در ماه دسامبر سال گذشته میلادی و عزم اراده برای حل‌وفصل موضوعات سیاسی و فنی، شرکت‌کنندگان در مذاکرات و آمریکا هنوز نتوانسته‌اند به اجرای موثر قطعنامه ۲۲۳۱ این سازمان دست یابند.
وی افزود: احیای برجام نیازمند تلاش‌ها و دیپلماسی مضاعف است. من و دبیرکل سازمان ملل از آمریکا و ایران می خواهیم هر چه سریع‌تر همکاری‌ها ذیل برجام را از سر بگیرند. معاون دبیرکل سازمان ملل تاکید کرد: ما مجددا از آمریکا می‌خواهیم که تحریم‌هایش بر ضد ایران را همان‌طور که در این توافق آمده است برچیند یا لغو کند و همچنین معافیت‌های مرتبط با تجارت نفت ایران را تمدید نماید. همچنین از ایران نیز می‌خواهیم که اقداماتی را که با تعهدات مرتبط هسته‌ای‌اش تحت این سازگار نیست، به عقب بازگرداند. علاوه بر این موضوع، موضوعات دیگری مانند همکاری ایران با آژانس و ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای و بسیاری از مباحث فنی دیگر موردتوجه سازمان ملل قرار گرفت؛ درحالی شاهد چنین مواضعی هستیم که آمریکایی‌ها اگرچه عامل برهم‌زننده برجام بوده‌اند اما هیچ‌گاه سازمان‌های بین‌المللی و به‌ویژه اروپا با آن‌ها برخورد نکرده‌اند. در همین راستا، نماینده آمریکا در شورای امنیت نیز ضمن به‌کارگیری سیاست مقصرنمایی در زمینه بازگشت کامل واشنگتن به تعهدات برجامی‌اش و همچنین اشتباه در تلفظ واژه «برجام» گفت: آمریکا متعهد به بازگشت متقابل به اجرای کامل «برجام» است! ما ماه‌ها است که آماده نهایی کردن توافق براساس موارد مذاکره‌شده در وین بوده‌ایم!
وی ادامه داد: چنین توافقی از ماه مارس در دسترس بوده است. ما موقعی می‌توانیم این توافق را نهایی و اجرا کنیم که ایران درخواست‌های اضافی‌اش را که خارج از حوزه برجام هستند، کنار بگذارد. این اظهارنظر عجیب درحالی است که زیاده‌خواهی‌های فرابرجامی واشنگتن تاکنون عامل اصلی عدم تحقق توافق هسته‌ای بوده است.
استقبال رئیسی، امیرعبداللهیان و تخت‌روانچی از توافق پایدار
علی‌رغم فضای به‌وجودآمده و سیاه‌نمایی طرف غربی، امیرعبداللهیان در گفت‌وگو با شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه قطر اظهار داشت: ارزیابی ما از مرحله اخیر مذاکرات در دوحه مثبت است. وزیر امورخارجه کشورمان افزود: تاکید می‌کنم که ما برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار جدی هستیم و در صورت واقع‌بینی آمریکا، توافق دست‌یافتنی است. امیرعبداللهیان در ادامه اظهار داشت: مذاکره‌کننده ارشد ما همواره با ابتکار عمل و در مسیر تحقق توافقی قابل‌قبول گام برمی‌دارد و ما بر ادامه مذاکره تا رسیدن به توافق مبتنی بر واقع‌بینی مصمم هستیم.
علاوه‌بر امیرعبداللهیان، مجید تخت‌روانچی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل، صبح روز پنجشنبه به وقت محلی در نشست شورای امنیت درخصوص اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام اظهار داشت: ایران به دیپلماسی چندجانبه متعهد است که نتیجه آن باید تضمین‌کننده لغو موثر و قابل راستی‌آزمایی همه تحریم‌های غیرقانونی باشد. ایران ضمانت‌های قابل راستی‌آزمایی و عینی از آمریکا درخواست کرده و اینکه، آمریکا بار دیگر تعهدات خود را نقض نخواهد کرد، تحریم‌ها به بهانه‌ها یا عناوین دیگر - همان‌طور که در دولت قبلی آمریکا اتفاق افتاد - اعمال نخواهد شد و سازوکارهای برجام مورد سوءاستفاده قرار نخواهد گرفت. درواقع، این‌ها حداقل مقتضیات برای اطمینان نسبی از ثبات در برجام به‌شمار می‌روند.
سید ابراهیم رئیسی نیز شامگاه پنجشنبه در پاسخ به تماس تلفنی شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر با اشاره به گزارش‌های متعدد و رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران کاملا شفاف بوده و هیچ‌گاه از مسیر قانونی منحرف نشده است، تصریح کرد: طرح مکرر اتهامات و ادعاهای تکراری علیه جمهوری اسلامی ایران در حین گفت‌وگوها، بیانگر هدف‌گذاری سیاسی آن‌ها از فرایند مذاکرات است.
رییس‌جمهور با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران تحریم‌های یکجانبه را ظالمانه، غیرقانونی و ناحق می‌داند و در دفاع از حقوق خود مصمم است، گفت: همه تلاش‌ها باید در مسیر برداشتن کامل تحریم‌ها با ضمانت‌های لازم در این زمینه پیگیری شود. رییس شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد: توافق پایدار مستلزم لغو تحریم‌ها و کنارگذاشتن بی‌قیدوشرط ادعاهای بی‌اساس و پایه است.
حالا با اظهارات معنادار و اظهار آمادگی پی‌درپی طرف ایرانی برای توافق، با اظهارات غربی‌ها و طرح این موضوع مواجهیم که طرف ایرانی درخواست‌های دیگری دارد؛ درخواست‌هایی که شاید تاکنون بارها موردتوجه طرف ایرانی قرار گرفته اما به نتیجه نرسیده است. با آگاهی از اینکه طرف مقابل درخواست‌های طرف ایرانی را نمی‌پذیرد، باید پرسید که دلیل مذاکرات پی‌درپی چیست و آیا راه میانه‌ای برای رسیدن به نقطه مشترک وجود ندارد؟ در این راستا، روز گذشته شاهد بودیم که خبرگزاری بلومبرگ گزارش داد که مذاکرات برای رفع تحریم‌ها و احیای برجام احتمالا بعد از سفر جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا به منطقه دوباره آغاز خواهد شد.
براساس این گزارش، دیپلمات اروپایی آگاه از روند مذاکرات گفته است: اگرچه مذاکرات دوحه پیشرفتی نداشت اما انتظار می‌رود این مذاکرات فراتر از مهلت اعلام‌شده ازسوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پایان ماه جولای ادامه یابد. دیپلمات سوم نیز که با این مذاکرات آشناست، گفته تلاش‌ها ممکن است پس از سفر بایدن به منطقه غرب آسیا دوباره از دوحه پایتخت قطر از سر گرفته شود.
ابوالفتح : اختلاف‌نظر بین ایران و آمریکا بسیار زیاد است
در این زمینه با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو نشستیم. وی در گفت‌وگو با «صبح‌نو» اظهار داشت: مذاکرات تا زمانی که به نتیجه برسد ادامه خواهد داشت و یک موضوع یک‌شبه یا یک‌ساله و دوساله نیست؟
وی افزود: ایران از زمانی که با پدیده هسته‌ای مواجه شد که به ۲۰سال پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد و کلنگ سازمان انرژی اتمی زده شد و نیروگاه تحقیقاتی تهران در دستورکار قرار گرفت، ایران وارد مذاکرات هسته‌ای شد و تا زمانی که هرگونه تاسیسات و فعالیت هسته‌ای در ایران باشد مذاکرات هسته‌ای نیز ادامه خواهد داشت.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه ما نمی‌توانیم تصور کنیم که ایران فعالیت هسته‌ای داشته باشد اما مذاکرات هسته‌ای نداشته باشد، گفت: مذاکرات هسته‌ای همیشه محل نزاع خواهد بود و حتی کشورهایی که روابط بسیار گرمی با غرب دارند، گاهی اوقات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دچار اختلاف می‌شوند. ابوالفتح ادامه داد: مذاکرات در زمان فعلی تا زمانی که آمریکایی‌ها به برجام بازگردند ادامه خواهد داشت و نمی‌توان برای آن تاریخی متصور شد. ایران خواسته‌هایی دارد که یا باید تسلیم شود و شروط ۱۲گانه پمپئو را بپذیرد یا مقاومت کند تا به خواسته خود برسد.
وی با تاکید بر اینکه نمی‌دانم این موضوع چقدر زمان خواهد برد، افزود: ممکن است هفته آینده ایران اعلام کند که شروط دوازده‌گانه را پذیرفته است؛ شاید هم 12سال طول بکشد تا این شروط را یکجا یا خردخرد بپذیرد. اختلاف‌نظر بین ایران و آمریکا بسیار زیاد است و رسیدن به تفاهم قابل‌تصور نیست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: این روند، روند داوطلبانه‌ای نیست که از طرف مسوولان داوطلبانه پذیرفته شده باشد و خودخواسته به‌دنبال اعمال تحریم‌هایی علیه کشور نبوده‌اند. اتخاذ یکسری سیاست‌ها، جهت‌گیری‌ها و آینده‌نگری‌ها باعث شده است که ایران با این تحریم‌ها مواجه شود و فقط منجر به بحث هسته‌ای نمی‌شود.
وی ادامه داد: ایران می‌خواهد به منافع اقتصادی خود برسد و این خواسته اصل مطلب است و آمریکا یا نمی‌خواهد یا نمی‌تواند ایران را از مزایای اقتصادی برجام بهره‌مند کند. تا وقتی این اتفاق می‌افتد دلیلی ندارد که ایران تعهداتی را بپذیرد.
