فیلــــــــــم ملـــــــــی
از روز چهارشنبه، 17 اردیبهشت 1404 فیلم سینمایی «اسفند» با روایت بخش‌هایی از فرماندهی و سلوک شهید علی هاشمی اکران عمومی شد. این فیلم به نویسندگی و کارگردانی دانش اقباشاوی محصول مشترک سازمان هنری رسانه‌ای اوج و بنیاد سینمایی فارابی است که ابتدا در جشنواره چهل‌وسوم فیلم فجر رونمایی شد.
روایت فیلم
فیلم سینمایی «اسفند» مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی از فرماندهان مطرح دوران دفاع مقدس در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت را به تصویر می‌کشد. این فیلم دربرگیرنده عملیات‌های قرارگاه سری نصرت و فرماندهی مثال‌زدنی شهید هاشمی است. این چهره شاخص دوران دفاع مقدس، سهمی از آثار سینمایی نداشته است و قاب گرفتن بخش‌هایی از زندگی او پایان این کم‌کاری محسوب می‌شود. ضمن آنکه فیلم زمینه آشنایی عموم مردم با رشادتهای رزمندگان دوران دفاع مقدس را فراهم می‌آورد.
اهمیت قرارگاه نصرت
قرارگاه شناسایی نصرت، پررمزورازترین قرارگاه جنگ بود که به دستور محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، برای خروج از بن‌بست جنگ در هورالهویزه توسط علی هاشمی راه‌اندازی شد. نتیجه فعالیت این قرارگاه، طراحی و اجرای دو عملیات بزرگ خیبر و بدر بود. این قرارگاه، علاوه بر کار رزمی و دیده‌بانی و شناسایی، اقدامات مهندسی فراوانی نیز در طول جنگ انجام داد. در جریان عملیات والفجر مقدماتی، این فکر پدید آمد که شاید بتوان از منطقه آب‌گرفتگی هورالهویزه برای دسترسی به پل غزیله در نزدیک شهر العماره عراق استفاده کرد. محسن رضایی، در اواخر سال 1361 به علی هاشمی، فرمانده سپاه سوسنگرد مأموریت داد با کمک نیروهای بومی و عشایر عرب منطقه برای شناسایی هور و قابلیت‌های آن برای اجرای یک عملیات مستقل برنامه‌ریزی کند. این ایده باعث شد آرام‌‌آرام قرارگاهی سرّی به نام نصرت شکل بگیرد. قرارگاه نصرت، کار خود را از اواخر بهار 1362 آغاز کرد و مقر آن در منطقه رُفَیع بود. قرارگاه نصرت به فرماندهی علی هاشمی، با تحقیقاتی که در منطقه هورالهویزه کرد، وضعیت جبهه‌ها را تغییر داد. در این زمان، سپاه به این نتیجه رسید که می‌تواند از منطقه هورالهویزه، عملیاتی به سمت مواضع عراق برای تصرف جاده العماره ـ بصره اجرا کند تا فشار بر ارتش صدام افزایش یابد. عملیات خیبر، ثمره یک سال تلاش شبانه‌روزی نیروهای قرارگاه نصرت بود.
درباره شهید علی هاشمی
سردار علی هاشمی ملقب به سردار هور از فرماندهان دوران دفاع مقدس بود که نقش بی‌بدیلی در فتح خرمشهر داشت. نیروهای تحت امر او در قرارگاه نصرت با مدیریتی درست توانستند 420 مورد شناسایی را بدون لو رفتن حتی یکی از آن‌‌ها به سرانجام برسانند. ازاین‌رو است که سرنوشت قرارگاه نصرت و علی هاشمی، با هم گره خورده است. شهید علی هاشمی سرانجام 4 تیر 1367، در پی حمله گسترده عراق برای بازپس‌گیری منطقه هور ناپدید شد و پیکر او در 19 اردیبهشت 1389 پس از 22 سال دوری به میهن بازگشت. شهید هاشمی کار شناسایی را طوری انجام می‌داد که حتی مورد سوء‌ظن برخی قرار گرفت که دارد برای صدام جاسوسی می‌کند! بااین‌حال همگان پی بردند که این فرمانده، سربازی فداکار برای کشور بود و در راه آرمان‌ها بیم برچسب‌ها و زخم‌زبان‌ها را نداشت.
رویکرد اسفند
فیلم سینمایی «اسفند» روایتگر بخش‌هایی از عملیات‌هایی است که به فرماندهی علی هاشمی انجام شد. فیلم از بیم و امید می‌گوید و شکست و پیروزیهای او را قاب گرفته است. «اسفند» با این تمهید به خلوت شهید هاشمی هم می‌رود. دانش اقباشاوی در مصاحبه‌ای گفته است: «تمرکز اصلی ما بر عملکرد شخصیت بود، نه صرفا بر تصویر ظاهری شهید علی هاشمی. بر همین اساس، ما از طریق شهید علی هاشمی وارد قرارگاه، عملیات‌ها، معاشرت‌ها، روابط خانوادگی و سفرهای او شدیم تا علاوه بر نمایش شخصیت، مهم‌ترین فعالیت‌های او را نیز به تصویر بکشیم. بر اساس مطالعات انجام شده، متوجه شدیم که سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲ مقطع خودشکوفایی شهید علی هاشمی بوده است؛ دوره‌ای که از یک فرمانده محلی به یک فرمانده طراح عملیات‌های بزرگ تبدیل شد. به همین دلیل، این رویکرد را انتخاب کردیم که عملکرد و شخصیت‌پردازی را درهم‌آمیزیم.»
بازیگران اسفند
دانش اقباشاوی نقش شهید علی هاشمی را به رضا مسعودی سپرد که چهره‌ای ناآشنا محسوب می‌شود. او نمی‌خواست مخاطب نسبت به بازیگر، پیش‌زمینه داشته باشد تا بی‌واسطه با شخصیت ملاقات کند. مسعودی به واسطه عملکرد خوب خود در «اسفند» نامزد سیمرغ بهترین نقش اول مرد هم شد و با تحسین‌هایی که دید، مزد اعتماد کارگردان را داد. مهدی زمین‌پرداز، سعید آلبوعبادی، خیام وقار کاشانی، جلال باوی، طاهر نیک‌آزاد، محمد عسگری، یاسین مسعودی، محمدرضا عقدایی یزدی و... دیگر بازیگران فیلم هستند. فیلم علاوه بر رشته بازیگری، برای فیلمبرداری (سعید براتی) به همراه جلوه‌های ویژه میدانی (حمید رسولیان) نامزد دریافت سیمرغ شد. کارن همایونفر نیز سیمرغ بهترین موسیقی متن برای «اسفند» را به دست آورد.
رضایت خانواده شهید هاشمی
زینب هاشمی، فرزند شهید علی هاشمی بعد از تماشای «اسفند» عنوان کرد: «بخشی از زندگی پدرم که فیلم «اسفند» به آن پرداخته همانی است که تاکنون کسی به آن نپرداخته بود و این جسارت عوامل فیلم را نشان می‌دهد. همیشه راجع به پدرم خیلی سوال پرسیدم؛ از هر کسی که حتی یک روز با پدرم بوده. وقتی که پدرم شهید شد چهار ساله بودم و همیشه جویای این بودم که ببینم او چه‌طور شخصیتی داشته و واقعا با تماشای «اسفند» تقریبا تمام صحبت‌هایی که در این سال‌ها شنیده بودم برایم به تصویر کشیده شد. بغض من شکست، چون پدرم را روی پرده دیدم و او یک وطن‌پرست واقعی بود. از او این ویژگی را آموخته‌ام.»
مرور برخی واکنش‌ها
احمدرضا درویش، نویسنده و کارگردان «اسفند» را فیلمی دانست که یک زندگی قابل باور را به تصویر می‌کشد. او گفته است: «تدوین، موسیقی، صدابرداری، بازی بازیگران و دیگر نکات فیلم بسیار خوب است. همچنین فضاسازی‌هایی که انجام شده بسیار دلنشین است. عکس‌ها و تصاویری که در فیلم به مخاطب ارائه می‌شود، جذاب هستند و این جذابیت را فقط می‌شود بر پرده سینما درک کرد و فهمید و نه در کادر کوچک تلویزیون. یعنی فیلم کاملا برای سینما ساخته شده است.» مسعود فراستی، منتقد سینما، «اسفند» را فیلمی ملی عنوان کرده و گفته است: «به عقیده من هر آدم ملی این آدم‌ها را دوست خواهد داشت و این ملی بودن شخصیت‌ها مدیون کارگردان است که به خاستگاه خود وفادار بوده است.» محمدتقی فهیم، منتقد سینما هم عقیده دارد: « یکی از ویژگی‌های مهم «اسفند» انتخاب بازیگران بومی و عرب‌‌زبان است. این فیلم از نظر فرهنگی و اجتماعی بسیار اصیل به نظر می‌رسد. انتخاب بازیگران از میان عرب‌‌زبان‌ها نه‌تنها بر صداقت فیلم افزوده، بلکه پیام مهمی را هم منتقل می‌کند؛ عرب و عجم هیچ فرقی ندارند. «اسفند» اثری ملی است.»
