ناصر ایمانی در گفت و گو با « صبح نو»: سیاست ورزی را تعطیل نکرد
ناصر ایمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با «صبح نو» در پی درگذشت احمد توکلی، سیاستمدار و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، به بررسی شخصیت، منش و میراث سیاسی این مرحوم پرداخت. ایمانی با تأکید بر جایگاه برجسته توکلی در سپهر سیاسی جمهوری اسلامی، ویژگی‌های شخصیتی او را منحصربه‌فرد و الگوبخش دانست و بر ضرورت بازخوانی میراث او برای سیاست‌ورزان امروز و فردا تأکید کرد. در ابتدای این گفت‌وگو به نکته‌ای فرهنگی اشاره کرد که معمولا در فضای عمومی جامعه پس از درگذشت افراد، خصوصیات آن‌ها به‌گونه‌ای غیرواقعی و اغراق‌آمیز مطرح می‌شود. بااین‌حال، او تصریح کرد که در مورد احمد توکلی، این اتفاق نمی‌افتد، چراکه «وی در زمان حیات نیز با همان احترام و ستایش یاد می‌شد و بسیاری از ویژگی‌های اخلاقی و فکری‌اش نزد همگان مشهود بود.»
روح بلند و آزاداندیشی کم‌نظیر
ایمانی با اشاره به روح بلند دکتر توکلی، از او به‌عنوان شخصیتی باز، سعه‌صدر‌دار و به دور از تنگ‌نظری یاد کرد. به گفته وی، دکتر توکلی هرگز گرفتار تعصبات جناحی و سلیقه‌ای نبود و ارتباطات او با افراد گوناگون، از طیف‌های سیاسی مختلف یا حتی چهره‌های غیرسیاسی، مؤید این ذهن باز و شخصیت بی‌کینه او بود. ایمانی افزود: «دکتر توکلی در برابر اشتباهات، چه در حوزه سیاسی و چه در روابط شخصی، متواضعانه رفتار می‌کرد. اگر زمانی در مورد فردی قضاوت اشتباهی می‌کرد، در صورت روشن شدن ماجرا، صادقانه آن را می‌پذیرفت. این ویژگی، در فضای سیاست ایران که کمتر کسی حاضر به پذیرش خطای خود است، بسیار بارز و کم‌نظیر بود.»
پایبندی به مشورت، حتی با دیدگاه‌های مخالف
تحلیلگر مسائل سیاسی یکی از خصوصیات برجسته توکلی را باور عمیق او به مشورت دانست و گفت: «ایشان هیچ‌گاه به صورت فردمحور تصمیم نمی‌گرفت. بارها شاهد بودم که برای اتخاذ یک موضع‌گیری، جلسات متعدد با طیف‌های گوناگون برگزار می‌کرد و به دقت نظرات دیگران را می‌شنید؛ حتی اگر آن‌ها با او اختلاف نظر جدی داشتند.» به گفته ایمانی، این رویه توکلی، ناشی از اعتقاد به عقل جمعی و پرهیز از تک‌صدایی در سیاست‌ورزی بود و همین عامل، تصمیمات او را متعادل‌تر و دور از افراط و تفریط می‌کرد.»
پیشگام در طرح مفاهیم کلیدی عدالت و پاکدستی
ناصر ایمانی با اشاره به شکل‌گیری شبکه مردم‌نهاد «دیده‌بان شفافیت و عدالت» توسط دکتر توکلی، وی را از پیشگامان طرح جدی عدالت‌خواهی ساختاری در کشور دانست و گفت: «عدالت‌خواهی در نگاه آقای توکلی، محدود به شعار و هیاهو نبود. او سعی می‌کرد برای این مفهوم، نهاد بسازد. «دیده‌بان شفافیت و عدالت» نمونه‌ای از همین تلاش نهادمند برای اصلاحات درون‌ساختاری بود.» وی افزود: «اصطلاح «پاکدستی» را نخستین‌بار ایشان وارد ادبیات سیاسی رسمی کرد. این مفهوم بعدها جایگاه خاصی در ارزیابی عملکرد مسئولان پیدا کرد، اما در آن زمان، طرح چنین واژه‌ای به معنای مطالبه‌گری شفاف و مسئولانه بود.»
آزادگی در اندیشه و بیان؛ بی‌پروا در اظهارنظر
ایمانی از آزادمنشی دکتر توکلی نیز سخن گفت و او را از معدود سیاستمداران ایرانی دانست که در ابراز دیدگاه خود، ملاحظات شخصی یا سیاسی را دخیل نمی‌کرد. او گفت: «آقای توکلی اگر به اعتقادی می‌رسید، با شجاعت و صراحت اعلام می‌کرد؛ حتی اگر می‌دانست این موضع باعث دلخوری برخی دوستان یا هم‌فکرانش می‌شود.»
وی افزود: «او اهل محافظه‌کاری کاذب نبود. برخلاف برخی سیاستمداران که دائم در حال سنجیدن همه جوانب هستند تا مبادا به ضررشان تمام شود، توکلی اهل ملاحظه‌کاری در اصول نبود. البته نه اینکه بی‌حساب سخن بگوید، اما اگر به نتیجه‌ای می‌رسید، با صراحت می‌گفت، حتی اگر برخلاف موج غالب باشد.»
نقش‌آفرینی در نقد سیاست‌های احمدی‌نژاد
ناصر ایمانی در ادامه گفت‌وگو به نقش مهم توکلی در مواجهه با سیاست‌های اقتصادی دولت نهم اشاره کرد و گفت: «در دوره‌ای که دکتر احمدی‌نژاد بسیار محبوب بود و کمتر کسی در مجلس جرأت نقد او را داشت، احمد توکلی یکی از نخستین کسانی بود که با ادبیات علمی و مستند به سیاست‌های او به‌ویژه در حوزه اقتصاد نقد وارد کرد.» وی افزود: «واژه «بیماری هلندی» که امروز برای نقد درآمدهای نفتی بی‌برنامه رایج شده، در واقع از سوی آقای توکلی وارد فضای پارلمان شد. او به درستی نسبت به پیامدهای مخرب تزریق بی‌ضابطه درآمدهای نفتی به اقتصاد کشور هشدار داد و بعدها دیدیم که بسیاری از این نگرانی‌ها به واقعیت پیوست.»
پایان نیافتن سیاست‌ورزی با پایان مسئولیت رسمی
ایمانی با اشاره به فعالیت‌های دکتر توکلی در سال‌های پایانی عمر خود گفت: «او هرگز خود را بازنشسته نکرد. حتی در سال‌های آخر، با وجود بیماری و کهولت سن، همچنان با جدیت در حال مطالعه، تحلیل و نگارش بود. اگر روزی مجموعه نامه‌ها و تحلیل‌هایی که نوشته، اما هنوز منتشر نشده‌اند، در اختیار عموم قرار بگیرد، خواهیم دید که چه حجم عظیمی از دغدغه‌ها و پیشنهادها برای اصلاح وضع موجود از سوی او ارائه شده بود.» وی ادامه داد: «احمد توکلی از دوران جوانی و مبارزه با رژیم پهلوی تا واپسین روزهای عمر خود، همواره در مسیر اندیشه، نقد و اصلاح حرکت کرد. او واقعا مصداق یک «سیاستمدار تا آخرین نفس» بود.»
یادآوری نقش مجلس هفتم در مهار پوپولیسم
ناصر ایمانی در بخش پایانی گفت‌وگو به بازخوانی برخی داوری‌های ناعادلانه درباره توکلی در سال‌های گذشته پرداخت و گفت: «متأسفانه برخی، نقش دکتر توکلی در مجلس هفتم را نادیده می‌گیرند یا تحریف می‌کنند. این در حالی است که او نقش بزرگی در مهار برخی سیاست‌های عوام‌پسندانه در دولت اول احمدی‌نژاد داشت و با اینکه اصولگرا بود، اما تحت تأثیر محبوبیت دولت وقت قرار نگرفت.»
چهره‌ای فراتر از دسته‌بندی‌های سیاسی
تحلیلگر مسائل سیاسی در جمع‌بندی این گفت‌وگو، تأکید کرد: «احمد توکلی را نمی‌توان صرفا در قالب برچسب‌های سیاسیِ رایج توصیف کرد. او یک شخصیت چندوجهی بود که اگرچه به جریان اصولگرا نزدیک بود، اما فراتر از جناح‌ها، به منافع ملی، عدالت، شفافیت و اخلاق سیاسی فکر می‌کرد. میراث فکری و اخلاقی او، همچنان می‌تواند چراغ راه سیاست‌ورزان جوان و مسئولان کشور باشد.» وی در پایان گفت: «ان‌شاءالله در آینده با انتشار آثار و نامه‌های منتشرنشده دکتر توکلی، نسل جوان بیش از پیش با شخصیت واقعی و دیدگاه‌های عمیق او آشنا خواهد شد. چنین چهره‌هایی هرگز نمی‌میرند؛ چون ایده‌ها و مسیرشان در ذهن جامعه باقی خواهد ماند.»
