ســه در برابـر ســه
وزیر خارجه ایران از ارسال نامه مشترک ایران، روسیه و چین به دبیرکل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل خبر داد و نوشت: «کشورهایی که به تعهدات خود عمل نمی‌کنند، حق ندارند از مزایای توافقی بهره‌مند شوند که خود آن را تضعیف کرده‌اند.»
وزرای امور خارجه ایران، روسیه و چین در پی اقدام سه کشور اروپایی در ارسال نامه‌ای به شورای امنیت برای آماده‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک امروز (دوشنبه) ۱۰ شهریوماه در تیانجین چین و در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای نامه‌ای را خطاب به دبیرکل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد امضا کردند.
این نامه با یادآوری وضعیت کنونی برجام حاصل خروج یکجانبه آمریکا و عدم جبران اثرات منفی این تصمیم توسط کشورهای اروپایی است، تاکید کرده مادامی که به آثار خروج آمریکا از برجام به نحو مقتضی رسیدگی نشود، امکان اعمال سازوکار حل‌وفصل اختلافات علیه ایران وجود ندارد.وزرای خارجه ۳ کشور همچنین با یادآوری اصول پذیرفته‌شده حقوق بین‌الملل، تأکید کرده‌اند سه کشور اروپایی به عنوان طرف‌هایی که خود مرتکب نقض عهد شده‌اند، نمی‌توانند مدعی بهره‌مندی از حقوق و سازوکارهای مندرج در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ باشند.
نامه مشترک سه کشور ایران، چین و روسیه با یادآوری اینکه به گواه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایران پس از اجرایی شدن برجام در سال ۲۰۱۵ تعهدات خود را اجرایی کرده، تأکید نموده است «اعمال مجدد تحریم‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت علیه ایران غیرمنطقی و نامعقول است. این اقدام تنها به پاداش دادن به سه کشور اروپایی(E3) به دلیل عدم پایبندی قابل توجه آنان، خنثی کردن سال‌ها تلاش دیپلماتیک، تضعیف اعتبار توافق‌های چندجانبه و ایجاد سابقه‌ای برای اجرای گزینشی تعهدات بین‌المللی منجر خواهد شد. بنابراین، حفظ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، از جمله چارچوب‌های زمانی آن، حائز اهمیت است».
در این نامه تصریح شده است که با توجه به دلایل مزبور، «شورای امنیت نمی‌تواند بر اساس نامه ارائه‌شده توسط سه کشور اروپایی اقدام کند و باید آن را باطل و بلااثر در نظر گیرد. هرگونه گام یا اقدامی که با نادیده گرفتن یا نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت اتخاذ شود، نمی‌تواند منجر به ایجاد تعهدات بین‌المللی قانونی برای کشورهای عضو سازمان ملل متحد شود».
«سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در خصوص نامه مشترک وزرای امور خارجه ایران، روسیه و چین به دبیرکل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشت: «نامه مشترک من و همکارانم، وزرای امور خارجه جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه، که در تیانجین به امضا رسید، بیانگر موضع قاطع ماست مبنی بر اینکه تلاش کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی «سازوکار اسنپ بک» فاقد هرگونه مبنای حقوقی است و از نظر سیاسی اقدامی مخرب به شمار می‌آید.»
عراقچی افزود: «با اعلام بی‌اعتباری اقدام سه کشور اروپایی (E3)، ما رسماً ثبت کرده‌ایم که هیچ طرفی نمی‌تواند توالی رویدادها را پاک کند: این ایالات متحده بود که نخستین بار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ را نقض کرد، و سپس اروپا بود که به جای پایبندی به تعهدات خود، تصمیم گرفت با تحریم‌های غیرقانونی همراه شود. این حقایق انکارناپذیر باید چارچوب هر گفتگوی جدی در شورای امنیت را تشکیل دهد.»
وزیر خارجه ایران افزود: «ما همچنین اصل بنیادین حقوق بین‌الملل را مورد تأکید قرار دادیم: حقوق و تعهدات جدایی‌ناپذیرند. کشورهایی که به تعهدات خود عمل نمی‌کنند، حق ندارند از مزایای توافقی بهره‌مند شوند که خود آن را تضعیف کرده‌اند. اعتبار دیپلماسی چندجانبه تنها بر اساس این منطق حفظ خواهد شد. آنچه در معرض تهدید است نه تنها حقوق جمهوری اسلامی ایران، بلکه تمامیت و اعتبار توافقات بین‌المللی است. اگر پذیرش رفتارهای گزینشی در اجرای تعهدات و سوءاستفاده از فرایندهای قانونی تحمل شود، بنیان‌های امنیت جمعی به صورت جدی تضعیف خواهد شد.»
او تاکید کرد: «وظیفه اصلی شورای امنیت آن است که به نمایندگی از جامعه بین‌المللی، برای حفظ صلح و امنیت جهانی اقدام کند. پیشنهاد سه کشور اروپایی در حقیقت خیانتی به این مأموریت است، چرا که شورای امنیت را از جایگاه یک نهاد حافظ ثبات جهانی به ابزاری برای اعمال فشار و اجبار تبدیل می‌کند. وظیفه فوری پیش روی ما بازگرداندن حاکمیت قانون بین‌الملل و تقویت آن است تا دیپلماسی بتواند فضای لازم برای موفقیت خود را بیابد.»
بنابراین گزارش، هرچند که این نامه یک ابراز وجود قدرت شرقی در برابر غرب است و حمایت روسیه و چین به عنوان دو عضو اصلی شورای امنیت از ایران ارزشمند است اما طبق مفاد برجام عملا امکان مانور پکن و مسکو محدود است. زمانی که این توافق به امضا رسید، قرار شد هر یک از اعضا اگر به این نتیجه برسند که جمهوری اسلامی ایران از تعهداتش عدول کرده، می‌تواند مکانیسم ماشه را فعال سازد و در این راستا امکان وتو برای اعضای شورای امنیت وجود ندارد. در واقع متن توافق به گونه‌ای نوشته شد که ابزار وتو کردن را از اعضای شورای امنیت گرفت. بنابراین امروز روسیه و چین به رغم تمایلشان برای کمک به ایران، قادر نیستند از مسیر حقوقی کمکی ارائه دهند. اما از آنجا که این دو کشور از اعضای دائم شورای امنیت هستند، می‌توانند از ابزارهای چانه‌زنی تجاری، اقتصادی، سیاسی و امنیتی استفاده کنند و برای منصرف کردن اروپا به نفع ایران به کار بگیرند. لذا همچنان این پنجره امید باز است که بتوان جلوی بازگشت تحریم‌های مندرج در قطعنامه‌های ششگانه سازمان ملل را گرفت. از سوی دیگر مخالفت علنی روسیه و چین و ارسال نامه به شورای امنیت، مشروعیت این اقدام اروپا را زیر سوال می‌برد و هزینه‌های فعال سازی اسنپ بک را برای اروپا افزایش خواهد داد. بنابراین تحریم‌هایی که در اثر اجرای مکانیسم ماشه فعال می‌شود، با سد روسیه و چین مواجه خواهد شد چراکه متقاعد کردن آنها برای کمک به اجرای تحریم‌ها علیه ایران دشوار خواهد بود.
سه کشور اروپایی عضو برجام شامل آلمان، انگلیس و فرانسه موسوم به تروئیکای اروپایی، روز پنج‌شنبه نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد ارسال و اعلام کردند که روند «مکانیسم ماشه» را کلید زده‌اند تا سازوکار اسنپ‌بک برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران فعال شود؛ این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید کرده است که مکانیسم ماشه مشروعیت حقوقی و قانونی ندارد و واکنش قاطع تهران را به دنبال
خواهد داشت.
بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران معتقدند که تصمیم اخیر سه کشور اروپایی عضو برجام در چنین شرایطی نشان می‌دهد که آنها با همراهی آمریکا، با فضاسازی درباره بازگشت تحریم‌های سازمان‌ملل، درپی بهره‌برداری از فضای روانی ناشی از این اقدام هستند؛ چراکه به اعتقاد این صاحبنظران، فعال شدن تحریم‌های سازمان ملل در جریان موسوم به اسنپ‌بک، تأثیری بیشتر و فراتر از تحریم‌های یکجانبه آمریکا نخواهد داشت.
