اسلامی: آژانس نتوانسته از حقوق اعضای خود دفاع کند
محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، در رأس هیأتی برای شرکت در شصت‌ونهمین کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وارد وین شد. این نشست سالانه از روز دوشنبه ۲۴ شهریور ۱۴۰۴ (۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵) با حضور نمایندگان عالی‌رتبه کشورهای عضو آغاز به کار کرد و تا ۲۸ شهریور ادامه خواهد داشت. اسلامی پیش از سفر تأکید کرد که این اجلاس فرصت مهمی برای بیان دیدگاه‌های ایران در قبال رخدادهایی است که «بر خلاف منشور ملل متحد و مقررات و ضوابط آژانس برای صنعت هسته‌ای کشور رخ داد.» حضور فعال هیأت ایرانی در وین نشان‌دهنده عزم تهران برای دفاع از حقوق هسته‌ای خود در مجامع بین‌المللی است. قرار است در حاشیه این کنفرانس، دیداری دوجانبه میان اسلامی و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس نیز برگزار شود تا درباره همکاری‌های فنی و مسائل مورد اهتمام طرفین گفت‌وگو شود.
انتقاد از استانداردهای دوگانه آژانس
یکی از محورهای اصلی موضع‌گیری ایران در کنفرانس امسال، انتقاد شدید از رویکرد دوگانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قبال امنیت تأسیسات هسته‌ای است. محمد اسلامی در اظهارات خود یادآور شد که در ماجرای حملات خرابکارانه و حتی نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران - که به صورت کامل تحت پادمان و نظارت آژانس قرار داشتند - این نهاد بین‌المللی برخلاف وظیفه حرفه‌ای خود عمل نکرد.
به گفته‌ی وی، آژانس نه‌تنها هیچ واکنش و محکومیتی نسبت به انفجارها و حملات به سایت‌های هسته‌ای ایران نشان نداد، بلکه با «رفتار خنثی» عملا معیارهای دوگانه در پیش گرفت.
اسلامی برای نمونه به مواضع مدیرکل آژانس درباره نیروگاه اتمی زاپروژیا در اوکراین اشاره کرد که به‌طور مکرر بیانیه و قطعنامه صادر می‌شود، درحالی‌که در قبال حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران سکوت اختیار شده است.
این تناقض آشکار به باور ایران «پیام واضحی» در بر دارد و حاکی از تبعیض در اجرای مقررات بین‌المللی است.
قطعنامه پیشنهادی ایران برای منع حمله به تأسیسات هسته‌ای
تجربیات حملات اخیر به تأسیسات هسته‌ای ایران باعث شد جمهوری اسلامی ابتکار عمل تازه‌ای را در آژانس پیگیری کند. بر این اساس، ایران پیش‌نویس قطعنامه‌ای را تهیه و به کنفرانس عمومی آژانس ارائه کرده که «غيرقابل قبول بودن حمله به تأسیسات هسته‌ای» را مورد تأکید قرار می‌دهد.
این ابتکار ایران در حقیقت بازتأیید اصول قبلی در حقوق بین‌الملل است؛ چراکه قطعنامه‌های معتبری مانند قطعنامه ۴۸۷ شورای امنیت سازمان ملل (پس از حمله رژیم صهیونیستی به رآکتور اوسیراک عراق در ۱۹۸۱) و نیز مصوبات پیشین کنفرانس عمومی آژانس، همگی هرگونه تعرض نظامی به مراکز هسته‌ای را ممنوع اعلام کرده‌اند. بااین‌حال، قدرت‌های غربی به‌ویژه ایالات متحده نسبت به طرح این قطعنامه واکنش منفی نشان داده و تلاش برای جلوگیری از بررسی یا تصویب آن را در دستور کار قرار داده‌اند.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، فاش کرد که آمریکا حتی تا حد تهدید آژانس پیش رفته و اعلام کرده است در صورت طرح این موضوع، کمک‌های مالی خود را به آژانس قطع خواهد کرد.
واشنگتن همچنین به دیگر کشورها فشار آورده تا با ابتکار ایران همراهی نکنند؛ اقدامی که ماهیت سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایانه آمریکا را بیش از پیش آشکار کرده است.
مقامات ایرانی با اشاره به این کارشکنی‌ها تصریح می‌کنند که حتی اگر قطعنامه پیشنهادی در نهایت به رأی گذاشته نشود یا تصویب نگردد، صرف ارائه و ثبت آن یک دستاورد مهم به‌شمار می‌رود.
اسلامی تأکید کرده است که طرح صریح این مطالبه (ضرورت وضع قانون منع حمله به تأسیسات هسته‌ای) برای آگاهی جهانیان اهمیت زیادی دارد؛ چراکه عدم اجماع بر سر چنین اصل بدیهی نشان می‌دهد «منشور ملل متحد به معنای واقعی کلمه آسیب دیده است.»
به بیان دیگر، ایران می‌خواهد با این ابتکار توجه کشورهای عضو را به خطرات ناشی از سکوت در برابر تخریب تأسیسات هسته‌ای جلب کند؛ مخاطره‌ای که تنها متوجه ایران نیست، بلکه نظم و امنیت حقوق بین‌الملل را زیر سوال می‌برد. ایران اعلام کرده است تعداد قابل‌توجهی از کشورهای همسو نیز از این قطعنامه حمایت کرده‌اند. حتی اگر تحت فشار سیاسی، این طرح به مرحله رأی‌گیری رسمی نرسد، تهران آن را گامی مثبت در جهت مسئولیت‌پذیر کردن جامعه جهانی می‌داند.
این رویکرد نشان می‌دهد جمهوری اسلامی علی‌رغم مخالفت قدرت‌ها، «تسلیم فشارها نخواهد شد» و پیگیری ابتکارات خود را در چارچوب‌های بین‌المللی ادامه می‌دهد.
شرط «مکانیسم ماشه» و ادعای عراقچی - روایت مجلس چیست؟
در کنار تحرکات ایران در عرصه بین‌المللی، در فضای داخلی نیز بحث‌هایی پیرامون چگونگی تعامل ایران با آژانس و شروط مرتبط در جریان است. اخیرا سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان مدعی شده بود تداوم توافق اخیر ایران و آژانس، منوط به آن بوده که طرف‌های مقابل از فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» (اسنپ‌بک) خودداری کنند. بااین‌حال، این ادعا با واکنش عباس گودرزی، سخنگوی هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی مواجه شد. گودرزی تصریح کرد پس از مطالعه متن توافق با آژانس، «ادعای آقای عراقچی درباره مشروط کردن ابقای توافق به عدم اجرای مکانیسم ماشه، صرفا بیان شفاهی اوست و در متن چنین چیزی ثبت نشده است.»
به گفته وی، اساسا سازوکار ماشه پیش از این توافق از سوی آمریکا کلید خورده و «در مسیر اجرا قرار گرفته و البته کارکرد خود را از دست داده است.»
حتی یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس (مالک شریعتی) نیز تأیید کرد که «برخلاف سخنان عراقچی، در توافق با آژانس حرفی از عدم اقدام خصمانه علیه ایران زده نشده است.»
این بحث حاکی از حساسیت بالای نهادهای داخلی ایران نسبت به توافقات فنی با آژانس است. مجلس شورای اسلامی پیش‌تر با تصویب «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» دولت را ملزم کرده بود در صورت عدم اجرای تعهدات طرف‌های برجام، نظارت‌های فراتر از پادمان را متوقف کند. ازاین‌رو، نمایندگان مجلس با دقت متن هر توافق جدید با آژانس را از جهت انطباق با مصوبات قانونی کشور بررسی می‌کنند. آنان بر این باورند که اعتماد به وعده‌های شفاهی غرب نمی‌تواند تضمین‌کننده منافع ایران باشد.
تعامل مشروط بر احترام متقابل
به‌طور کلی، عملکرد ایران در کنفرانس عمومی آژانس بیانگر یک استراتژی دووجهی است: از یک سو مشارکت سازنده و فعال در سازوکارهای بین‌المللی برای طرح مطالبات مشروع خود و از سوی دیگر ایستادگی در برابر فشارهای سیاسی و عدم اتکا به حسن نیت قدرت‌هایی که سابقه نقض تعهدات دارند. اسلامی در سخنرانی ملی خود در وین، علاوه بر انتقاد از بی‌عملی آژانس و زیاده‌خواهی کشورهای متخاصم، بر تداوم همکاری‌های فنی ایران با آژانس تأکید خواهد کرد؛ اما این همکاری را مشروط به بی‌طرفی و رفتار حرفه‌ای آژانس می‌داند. تهران بارها از مدیرکل آژانس خواسته است تحت تأثیر فشارهای سیاسی، گزارش‌های غیرواقع‌بینانه علیه ایران ارائه نکند و به نقش نظارتی بی‌طرفانه خود پایبند بماند.
در حاشیه کنفرانس، دیدار دوجانبه اسلامی و گروسی فرصت دیگری برای تبادل نظر درباره رفع سوءتفاهمات و گسترش همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای خواهد بود. ایران تأکید دارد برنامه هسته‌ای خود را در چارچوب مقررات بین‌المللی و صرفا برای مقاصد صلح‌آمیز پیش می‌برد و حتی آماده است مزایای فناوری هسته‌ای خود را در خدمت بشریت قرار دهد.
بااین‌حال، در برابر هرگونه فشار سیاسی ظالمانه واکنش نشان خواهد داد و آن را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت.اسلامی: کشورهای اروپایی بدهکار ملت ایران هستند
محمد اسلامی، معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان انرژی اتمی ایران با حضور در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سخنانی به شرح مواضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص موضوعات هسته‌ای پرداخت.
وی با بیان اینکه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یک مقطع بسیار حساس تاریخی قرار گرفته است، گفت: «معاهده عدم‌اشاعه هسته‌ای (NPT) و تمامیت حقوق بین‌الملل در نتیجه اقدامات تجاوزگرانه رژیم اسراییل و ایالات متحده آمریکا در معرض خطر جدی قرار گرفته است.»
اسلامی افزود: «بامداد روز جمعه 13 ژوئن 2025، رژیم اسراییل مرتکب جنایتی بزرگ شد و به کشور من حمله نظامی نمود. این حمله ـ که تنها ساعاتی پس از تصویب قطعنامه شورای حکام صورت گرفت ـ تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان آژانس در ایران را هدف قرار داد و با ترور دانشمندان هسته‌ای و فرماندهان عالی‌رتبه نظامی به‌همراه خانواده‌هایشان و شهید و مجروح کردن هزاران نفر از شهروندان عادی ایران باعث تحمیل صدمات مالی فراوانی به ملت شریف ایران شد. در تاریخ 22 ژوئن 2025، ایالات متحده آمریکا که عضو دایم شورای امنیت و امین معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است نیز در عملی غیرقانونی به این تجاوز پیوست و در اقدامی در تناقض آشکار با حقوق بین‌الملل، منشور سازمان ملل متحد و اساسنامه آژانس به تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران حمله و به صنعت هسته‌ای ایران خسارات سنگینی وارد کرد.»
رییس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: «برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) می‌توانست مصداقی از موفقیت دیپلماسی به‌ویژه برای جامعه بین‌المللی باشد. ایران مدت یک سال، و حتی پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام و بازگرداندن غیرقانونی تحریم‌ها، این توافق را، همان‌گونه که در 15 گزارش متوالی مدیرکل مورد تأیید قرار گرفته است، به‌طور کامل اجرا نمود، طرف‌های غربی هیچ‌گاه به تعهدات خود عمل نکرده‌اند، بر اساس حقوق بین‌الملل طرفی که تعهدات خود را اجرا نکرده است نمی‌تواند مطالبه‌گر اجرای تعهدات طرف مقابل در همان توافق یا معاهده باشد، اما امروز و با نزدیک شدن به موعد روز خاتمه برجام یعنی 18 اکتبر 2025، ما دوباره شاهد تلاش‌هایی ـ شامل فعال کردن غیرقانونی و بی‌پایه سازوکار به‌اصطلاح ماشه توسط سه کشور اروپایی ـ هستیم، این سوءاستفاده محتوایی و رویه‌ای از سازوکارهای چندجانبه نه‌تنها غیرقانونی است بلکه تمسخر حاکمیت قانون و متن قطعنامه 2231 و برجام نیز محسوب می‌شود، سه کشور اروپایی که هیچ‌گاه به تعهدات برجامی خودشان عمل نکرده و بدهکار ملت ایران هستند اجازه ندارند خودشان را از جایگاه متهم رها و از ایران طلبکاری کنند. آنها به بدعهدی و شرآفرینی شهره هستند. هرگونه تلاشی از سوی سه کشور اروپایی برای بازگرداندن مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل که طبق قطعنامه 2231 لغو شده‌اند، باطل و فاقد اثر قانونی است، قطعنامه 2231 باید دقیقاً مطابق با زمان‌بندی تعیین‌شده در 18 اکتبر 2025 منقضی شود.»
وی تاکید کرد: «دشمنان ایران باید بدانند علم و فناوری، دانش و صنعت هسته‌ای در ایران ریشه‌دار است و با عملیات نظامی و ترور و تجاوز از بین نمی‌رود. هدف اقدامات تبهکارانه رژیم نسل‌کش و کودک‌کش صهیونیستی تنها تخریب تأسیسات هسته‌ای ایران نیست بلکه همواره به‌دنبال تخریب مسیر دیپلماسی و صلح بوده است، این در حالی است که این رژیم به معاهده ان‌پی‌تی نپیوسته، مانع از تحقق خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای شده است و در حال توسعه هرچه بیشتر تسلیحات هسته‌ای خود نیز می‌باشد. متأسفانه این اقدامات مغایر با حقوق بین‌الملل تحت حمایت و یا حداقل سکوت برخی کشورهای غربی انجام می‌شود.»
اسلامی با بیان اینکه آنچه ما شاهد آن بودیم نه‌تنها یک اقدام جنایتکارانه و بزدلانه علیه ایران بود بلکه تجاوزی مستقیم علیه اعتبار آژانس و تمامیت نظام پادمانی آن به حساب می‌آید، گفت: « با وجود این، شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل هر یک دو نشست فوق‌العاده برگزار کردند اما در نتیجه فشار سیاسی ایالات متحده، نتوانستند موضع قاطعی علیه مرتکبین این جنایت اتخاذ کنند، بنابراین، می‌توان این سؤال را مطرح کرد؛ پس ارزش پادمان هنگامی که تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان را می‌توان با بی‌کیفرمانی مورد حمله قرار داد چیست؟ اگر همکاری صادقانه و با حسن‌نیت را با ترور دانشمندان و خانواده‌های بی‌گناه آنها، انجام حملات نظامی کورکورانه به مناطق مسکونی و نیز تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان پاسخ می‌دهند، پس شفافیت چه‌ارزشی دارد؟»
وی تاکید کرد: «ایران تسلیم فشارها نخواهد شد و از حقوق ذاتی و مسلم خود ذیل ان‌پی‌تی و حقوق بین‌الملل کوتاه نخواهد آمد. ما از جامعه بین‌الملل می‌خواهیم با این تناقضات فاحش مخالفت و از اصول حاکمیت، عدم به‌کارگیری زور، و حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات حمایت کند. ما از جامعه بین‌الملل می‌خواهیم نشان دهد که هیچ کس بالاتر از قانون نیست، در عین حال هرچند ایران به راه‌حل‌های دیپلماتیک و سیاسی معتقد است لیکن به فشارهای سیاسی، روانی و نظامی تن در نخواهد داد. ملت شریف ایران در احقاق حقوق خود مصمم و
یکپارچه است.»
